Trẻ chậm phát triển trí tuệ – Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và phương pháp nuôi dạy

Trẻ chậm phát triển trí tuệ đặc trưng bởi tình trạng trí thông minh, khả năng trí tuệ kém, dẫn đến thiếu các kỹ năng cần thiết cho cuộc sống hàng ngày. Vậy trẻ chậm phát triển trí tuệ là gì? Làm sao để phát hiện sớm? Hãy cùng tìm hiểu câu trả lời qua bài viết dưới đây.

Trẻ chậm phát triển trí tuệ là gì?

Chậm phát triển trí tuệ là một tình trạng mà trẻ có trí thông minh (IQ) thấp hơn mức trung bình, thường dưới 70 điểm, kèm theo khả năng học hỏi, giao tiếp, tự chăm sóc bản thân và tương tác xã hội bị hạn chế. Đây không phải là một căn bệnh đơn lẻ mà là kết quả của nhiều nguyên nhân tác động đến não bộ trong quá trình mang thai, sinh nở hoặc giai đoạn đầu đời. Trẻ chậm phát triển trí tuệ thường gặp khó khăn trong việc hiểu và xử lý thông tin, chậm tiếp thu, chậm nói và cần hỗ trợ nhiều hơn trong quá trình học tập và sinh hoạt hằng ngày.

Tuy nhiên, khái niệm này cần được phân biệt rõ với các tình trạng khác như chậm nói đơn thuần, rối loạn phổ tự kỷ hay rối loạn ngôn ngữ. Một số trẻ chỉ đơn giản là phát triển chậm hơn tốc độ trung bình nhưng vẫn trong giới hạn bình thường, trong khi trẻ chậm phát triển trí tuệ có sự chậm trễ rõ rệt trên nhiều phương diện và cần được đánh giá bởi các chuyên gia để có hướng can thiệp phù hợp.

Dấu hiệu nhận biết trẻ chậm phát triển trí tuệ theo từng độ tuổi

Mỗi giai đoạn phát triển của trẻ đều có những mốc quan trọng liên quan đến trí tuệ, vận động và cảm xúc. Nếu mẹ quan sát thấy con bỏ lỡ hoặc đạt được các mốc phát triển này muộn hơn đáng kể so với bình thường, đây có thể là tín hiệu cảnh báo sớm tình trạng chậm phát triển trí tuệ ở trẻ. Trong năm đầu tiên, trẻ chậm phát triển trí tuệ thường chậm biết lẫy, biết ngồi, ít phản ứng khi gọi tên, ít giao tiếp bằng mắt hoặc cười, và tỏ ra thờ ơ với âm thanh hay người xung quanh.

Từ 1 đến 3 tuổi, dấu hiệu càng rõ hơn nếu bé chưa biết nói các từ đơn, không thể hiểu hướng dẫn đơn giản, không biết chơi giả vờ và thường không thể thực hiện các hành động bắt chước. Bé có thể chỉ thích chơi một mình, không phản ứng khi người lớn tương tác và gặp khó khăn khi hòa nhập với bạn bè.

Đến giai đoạn từ 3 đến 6 tuổi – thời điểm các kỹ năng ngôn ngữ, tư duy logic và vận động tinh phát triển mạnh – trẻ chậm phát triển trí tuệ thường khó theo kịp chương trình học mẫu giáo. Bé khó ghi nhớ, không hiểu được các khái niệm đơn giản như màu sắc, hình khối, số đếm, chậm nói câu hoàn chỉnh và vẫn phụ thuộc nhiều vào người lớn trong sinh hoạt hằng ngày. Ngoài ra, trẻ cũng dễ bị kích động, mất tập trung, không thể ngồi yên để chơi hoặc học.

Những nguyên nhân phổ biến khiến trẻ chậm phát triển trí tuệ

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng chậm phát triển trí tuệ ở trẻ, và phần lớn trong số đó bắt đầu từ trước hoặc trong giai đoạn thai kỳ. Mẹ bầu nếu mắc các bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu nặng hoặc gặp tai biến sản khoa như thiếu oxy khi sinh, sinh non, sinh ngạt đều có thể ảnh hưởng đến não bộ đang hình thành của bé. Một số nguyên nhân mang tính di truyền như hội chứng Down, rối loạn chuyển hóa bẩm sinh hay các đột biến gen cũng góp phần làm giảm chỉ số IQ và khả năng phát triển trí tuệ của trẻ.

Ngoài ra, yếu tố môi trường cũng đóng vai trò rất quan trọng. Trẻ lớn lên trong môi trường thiếu kích thích ngôn ngữ, ít được trò chuyện, chơi cùng, bị giới hạn giao tiếp (chẳng hạn do sử dụng thiết bị điện tử quá nhiều) cũng có nguy cơ chậm phát triển trí tuệ cao hơn.

Thêm vào đó, dinh dưỡng là một nguyên nhân không thể bỏ qua, đặc biệt là khi trẻ bị thiếu hụt các vi chất cần thiết cho sự phát triển của não như sắt, kẽm, i-ốt và nhất là DHA – axit béo omega-3 thiết yếu cấu tạo nên chất xám và tế bào thần kinh trong não.

Trẻ chậm phát triển trí tuệ có thể cải thiện được không?

Hiệu quả của việc cải thiện phụ thuộc lớn vào việc phát hiện sớm, mức độ chậm phát triển và phương pháp can thiệp phù hợp. Giai đoạn từ sơ sinh đến 6 tuổi là “thời điểm vàng” để não bộ phát triển và tái cấu trúc các kết nối thần kinh. Nếu mẹ kịp thời đưa con đi khám, đánh giá và can thiệp đúng hướng thông qua trị liệu ngôn ngữ, giáo dục đặc biệt và hỗ trợ từ gia đình  thì trẻ vẫn có cơ hội phát triển gần như bình thường, đặc biệt là ở mức độ nhẹ và trung bình.

Sự kiên trì và đồng hành của bố mẹ đóng vai trò không thể thay thế trong quá trình điều trị cho trẻ chậm phát triển trí tuệ. Việc kết hợp giữa môi trường học tập phù hợp, sự tương tác tích cực, chế độ dinh dưỡng hợp lý và lối sống khoa học sẽ mang lại hiệu quả lâu dài. Đặc biệt, khi trẻ được bổ sung đúng các dưỡng chất cần thiết cho não bộ như DHA, quá trình tiếp thu và cải thiện kỹ năng của trẻ có thể diễn ra nhanh và hiệu quả hơn.

Phương pháp dạy trẻ chậm phát triển trí tuệ

Điều đầu tiên và quan trọng nhất để dạy trẻ chậm phát triển trí tuệ là cần phải trang bị đầy đủ kiến thức về chăm sóc cũng như có phương pháp dạy trẻ chậm phát triển trí tuệ phù hợp. Lắng nghe, thấu hiểu cảm xúc, những câu chuyện của trẻ sẽ góp phần làm tăng gắn kết, tin tưởng, từ đó phụ huynh sẽ dễ dàng giúp đỡ, hỗ trợ trẻ hơn.

Bố mẹ nên khuyến khích sự độc lập của trẻ, tạo điều kiện để trẻ tự làm mọi thứ, chỉ hướng dẫn và giúp trẻ khi thật sự cần tiết. Khi trẻ cố gắng thực hiện, làm tốt hoặc thành thạo một việc mới, hãy dành những lời khen, phản hồi tích cực để khích lệ trẻ cố gắng tốt hơn mỗi ngày.

Tiếp xúc nhiều hơn với bạn bè cùng trang lứa sẽ giúp trẻ cải thiện các kỹ năng xã hội. Bố mẹ có thể trao đổi thêm về tình trạng của trẻ với giáo viên, người hướng dẫn để trẻ được chú ý hơn trong quá trình học tập, làm việc nhóm, giao tiếp với bạn bè. Ngoài học tập tại trường lớp, trẻ cần được luyện tập củng cố kiến thức tại nhà.

Ngoài ra, ba mẹ cũng cần chú trọng đến chế độ dinh dưỡng, bổ sung các sản phẩm giúp trẻ phát triển toàn diện trí não như DHA, EPA,… từ sớm giúp hình thành các kết nối thần kinh và hoàn thiện cấu trúc não bộ.

Chăm sóc trẻ chậm phát triển trí tuệ là một hành trình dài và nhiều khó khăn, mẹ hãy đồng hành cùng con một cách kiên nhẫn và khoa học. Phát hiện sớm, can thiệp đúng sẽ là chiếc chìa khóa giúp con từng bước mở ra cánh cửa của nhận thức, ngôn ngữ và trí tuệ. Chặng đường đồng hành cùng con có thể không dễ dàng, nhưng với tình yêu thương và sự hiểu biết, mẹ hoàn toàn có thể giúp con phát huy tối đa tiềm năng của mình.

Liên hệ ngay 1900989862 nếu mẹ còn bất kỳ câu hỏi nào để Dược sĩ giải đáp cho mẹ nhé!