Cẩm nang chăm sóc trẻ thiếu máu thiếu sắt an toàn dành cho mẹ

Thiếu máu thiếu sắt là một trong những tình trạng dinh dưỡng phổ biến ở trẻ em, đặc biệt là trong những năm đầu đời khi cơ thể trẻ phát triển nhanh chóng và nhu cầu về sắt tăng cao. Nếu không được phát hiện và chăm sóc đúng cách, thiếu máu thiếu sắt có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển thể chất, trí tuệ và miễn dịch của trẻ. Vậy mẹ cần làm gì để chăm sóc trẻ thiếu máu thiếu sắt một cách hiệu quả ngay tại nhà? Bài viết dưới đây sẽ giúp mẹ nắm rõ nguyên nhân, dấu hiệu và nguyên tắc chăm sóc khoa học để bé luôn khỏe mạnh và phát triển toàn diện.

Thiếu máu thiếu sắt là gì? Vì sao trẻ nhỏ dễ thiếu máu thiếu sắt?

Thiếu máu thiếu sắt là tình trạng cơ thể không có đủ sắt để sản xuất hemoglobin – một thành phần quan trọng trong hồng cầu có nhiệm vụ vận chuyển oxy đến các cơ quan. Khi lượng sắt không đủ, trẻ dễ rơi vào tình trạng thiếu máu, dẫn đến mệt mỏi, chậm tăng trưởng, suy giảm miễn dịch và giảm khả năng học hỏi.

Đối với trẻ nhỏ, đặc biệt là giai đoạn từ 6 tháng đến 3 tuổi, là đối tượng rất dễ bị thiếu máu thiếu sắt. Nguyên nhân là do trẻ lớn nhanh trong thời gian này, nhu cầu sắt tăng cao nhưng lượng sắt từ sữa mẹ hoặc chế độ ăn dặm ban đầu không đáp ứng đủ. Thêm vào đó, trẻ sinh non, nhẹ cân hoặc bú mẹ hoàn toàn mà mẹ không bổ sung sắt đầy đủ trong thai kỳ cũng có nguy cơ cao. Ngoài ra, những bé ăn uống kém, biếng ăn kéo dài hoặc chế độ ăn ít thực phẩm giàu sắt cũng rất dễ rơi vào tình trạng thiếu sắt.

Dấu hiệu nhận biết trẻ thiếu máu thiếu sắt

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu thiếu máu thiếu sắt ở trẻ là vô cùng quan trọng để có thể can thiệp kịp thời, tránh những ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển của con. Tuy nhiên, các triệu chứng ban đầu thường không rõ rệt và dễ bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với các vấn đề sức khỏe khác. Khi tình trạng thiếu sắt trở nên rõ ràng hơn, các mẹ có thể quan sát thấy một số biểu hiện đặc trưng dưới đây.

Một trong những dấu hiệu dễ nhận thấy nhất là da trẻ trở nên xanh xao, nhợt nhạt, đặc biệt là ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, niêm mạc mắt (khi kéo nhẹ mi dưới xuống sẽ thấy phần niêm mạc bên trong nhợt nhạt thay vì hồng hào), và niêm mạc miệng. Trẻ thường xuyên tỏ ra mệt mỏi, uể oải, kém linh hoạt, ít đùa nghịch và hay buồn ngủ hơn bình thường, ngay cả khi đã ngủ đủ giấc. Sức bền của trẻ cũng giảm sút, dễ bị hụt hơi hoặc thở nhanh khi vận động nhẹ.

Bên cạnh đó, thiếu máu thiếu sắt còn ảnh hưởng đến việc ăn uống của trẻ. Trẻ có thể biếng ăn, ăn ít, hoặc chỉ thích ăn một vài món nhất định. Tình trạng này kéo dài dẫn đến chậm tăng cân, thậm chí suy dinh dưỡng. Mẹ cũng có thể nhận thấy móng tay của con trở nên giòn, dễ gãy, hoặc có hình dạng bất thường như lõm hình thìa. Tóc trẻ cũng có thể khô, xơ và dễ rụng hơn.

Ở mức độ nặng hơn, thiếu sắt có thể gây ra các vấn đề về hành vi và nhận thức. Trẻ trở nên cáu kỉnh, hay quấy khóc vô cớ, khó tập trung chú ý, khả năng học hỏi và ghi nhớ kém đi. Một số trẻ có thể xuất hiện tim đập nhanh, chóng mặt, đau đầu cũng là những triệu chứng có thể gặp khi thiếu máu nặng. Việc phát hiện sớm những dấu hiệu này và đưa trẻ đi khám để được chẩn đoán chính xác là bước cực kỳ quan trọng trong quy trình chăm sóc trẻ thiếu máu thiếu sắt.

4 nguyên tắc khoa học khi chăm sóc trẻ bị thiếu máu thiếu sắt 

Việc chăm sóc trẻ bị thiếu máu thiếu sắt không chỉ đơn giản là bổ sung sắt mà cần có sự kết hợp đồng bộ giữa dinh dưỡng và thói quen sinh hoạt. Dưới đây là 4 nguyên tắc khoa học giúp mẹ cải thiện tình trạng thiếu máu thiếu sắt ở trẻ một cách hiệu quả và an toàn.

Điều chỉnh chế độ ăn giàu sắt

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng hàng đầu trong việc phòng ngừa và cải thiện tình trạng thiếu máu thiếu sắt ở trẻ. Mẹ cần xây dựng khẩu phần ăn cân bằng, ưu tiên các thực phẩm giàu sắt như thịt đỏ (thịt bò, thịt heo nạc), gan động vật, trứng, cá, rau xanh đậm (rau muống, rau dền), các loại đậu, hạt và ngũ cốc nguyên cám. Đây là những thực phẩm cung cấp nguồn sắt tự nhiên dễ hấp thu, giúp bổ sung lượng sắt thiếu hụt trong cơ thể trẻ.

Ngoài ra, mẹ cũng nên kết hợp thực phẩm giàu sắt với nguồn vitamin C như nước cam, chanh, dâu tây hoặc ớt chuông để tăng khả năng hấp thu sắt. Tránh cho trẻ dùng sữa hoặc thực phẩm chứa canxi quá gần bữa ăn có chứa sắt vì canxi có thể làm giảm hấp thu sắt.

Bổ sung sắt từ các thực phẩm bổ sung

Trong nhiều trường hợp, chế độ ăn uống dù đã cải thiện nhưng vẫn không đáp ứng đủ nhu cầu sắt của trẻ, đặc biệt là với trẻ sinh non, trẻ đang điều trị bệnh lý hoặc bé biếng ăn kéo dài. Khi đó, mẹ nên bổ sung sắt cho con thông qua các sản phẩm vi chất được thiết kế riêng cho trẻ nhỏ, dưới sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.

Hiện nay, các sản phẩm sắt sinh học được đánh giá cao nhờ khả năng hấp thu tốt, ít gây táo bón và có vị dễ uống. Một số sản phẩm còn được kết hợp thêm vitamin C hoặc các nhóm vitamin B để hỗ trợ quá trình tạo máu và tăng hiệu quả sử dụng sắt trong cơ thể. Tuy nhiên, việc bổ sung cần đúng liều lượng, đúng thời điểm để tránh dư thừa hoặc tương tác với các vi chất khác.

Tăng cường vi chất hỗ trợ tạo máu

Không chỉ sắt, cơ thể trẻ còn cần nhiều vi chất khác để hỗ trợ quá trình tạo máu như vitamin B12, acid folic, kẽm, đồng và vitamin A. Những vi chất này góp phần vào việc sản xuất hồng cầu, duy trì chức năng tủy xương và hỗ trợ hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả.

Do đó, khi chăm sóc trẻ thiếu máu thiếu sắt, mẹ nên lựa chọn các thực phẩm hoặc sản phẩm bổ sung có chứa đa vi chất hỗ trợ máu, đặc biệt là trong giai đoạn trẻ đang phát triển nhanh hoặc vừa ốm dậy. Bổ sung một cách cân đối và đầy đủ không chỉ giúp bé cải thiện tình trạng thiếu máu mà còn nâng cao sức đề kháng và phát triển toàn diện thể chất lẫn trí tuệ.

Cho trẻ đi khám định kỳ

Nguyên tắc cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng trong cẩm nang chăm sóc trẻ thiếu máu thiếu sắt chính là việc tuân thủ lịch khám sức khỏe định kỳ và tái khám theo chỉ định của bác sĩ. Các xét nghiệm này thường bao gồm công thức máu toàn phần (để đánh giá số lượng hồng cầu, nồng độ hemoglobin, hematocrit) và các xét nghiệm chuyên sâu hơn về sắt (như nồng độ sắt huyết thanh, ferritin huyết thanh – chỉ số đánh giá dự trữ sắt, khả năng gắn sắt toàn phần).

Tình trạng trẻ thiếu máu thiếu sắt tuy phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát và khắc phục hiệu quả nếu chúng ta áp dụng đúng các nguyên tắc khoa học. Mẹ cần xây dựng một chế độ ăn giàu sắt, tuân thủ chỉ định bổ sung sắt khi cần thiết, đảm bảo cung cấp đủ các vi chất hỗ trợ tạo máu và duy trì lịch khám sức khỏe định kỳ cho con.

Nếu còn bất kỳ câu hỏi nào, gọi ngay đến hotline 1900989862 để Dược sĩ SoleChild tư vấn miễn phí cho mẹ nha!