Những dấu hiệu trẻ thiếu sắt mẹ cần nhận biết sớm để xử lý đúng

Thiếu sắt ở trẻ nhỏ là tình trạng khá phổ biến nhưng thường bị bỏ qua do dấu hiệu ban đầu không rõ ràng. Trong giai đoạn phát triển đầu đời, sắt giúp trẻ tổng hợp hemoglobin – yếu tố quan trọng để vận chuyển oxy đi nuôi các tế bào. Khi thiếu sắt, trẻ dễ bị mệt mỏi, chậm phát triển, hay ốm vặt và gặp nhiều vấn đề về tâm lý, trí tuệ. Điều đáng lo là nhiều cha mẹ chưa thật sự biết rõ những dấu hiệu này và chỉ nhận ra khi trẻ đã bị thiếu sắt trong thời gian dài. Bài viết dưới đây sẽ giúp mẹ hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu trẻ thiếu sắt và các phương pháp phòng ngừa cho trẻ.

Vai trò của sắt đối với sự phát triển của trẻ

Vai trò nổi bật nhất của sắt chính là tham gia vào quá trình tạo máu, cụ thể là cấu tạo nên hemoglobin – một loại protein có trong hồng cầu. Nếu thiếu sắt, lượng hemoglobin sẽ giảm sút, dẫn đến tình trạng thiếu máu, khiến các cơ quan không nhận đủ oxy để hoạt động hiệu quả.

Bên cạnh đó, sắt còn đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với sự phát triển của não bộ. Sắt tham gia vào quá trình hình thành myelin – lớp vỏ bao bọc các sợi thần kinh, giúp dẫn truyền tín hiệu thần kinh nhanh và hiệu quả hơn. Thiếu sắt trong giai đoạn vàng này có thể gây ra những ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển nhận thức và trí tuệ của con.

Hơn nữa, sắt còn là thành phần cấu tạo của nhiều enzyme quan trọng, tham gia vào quá trình chuyển hóa năng lượng, giúp cơ thể bé giải phóng năng lượng từ thức ăn để phục vụ cho các hoạt động vui chơi, học tập hàng ngày. Sắt cũng góp phần không nhỏ vào việc duy trì một hệ miễn dịch khỏe mạnh. Khi thiếu sắt, hàng rào bảo vệ tự nhiên của cơ thể yếu đi, khiến trẻ dễ mắc các bệnh nhiễm trùng hơn và thời gian hồi phục cũng kéo dài hơn.

Những nguyên nhân khiến trẻ thiếu sắt

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất khiến trẻ thiếu sắt là do chế độ ăn uống không cung cấp đủ lượng sắt cần thiết theo nhu cầu phát triển của trẻ. Ở trẻ sơ sinh bú mẹ hoàn toàn có thể nhận đủ sắt từ sữa mẹ trong khoảng 6 tháng đầu đời. Tuy nhiên, sau 6 tháng, lượng sắt dự trữ từ sữa mẹ không còn đủ đáp ứng nhu cầu tăng cao của bé, đặc biệt khi bé bắt đầu giai đoạn phát triển nhanh.

Đối với trẻ lớn hơn, tình trạng biếng ăn, kén chọn thực phẩm, đặc biệt là không thích ăn các loại thịt đỏ, gan động vật, hải sản, rau lá xanh đậm là nguyên nhân hàng đầu gây thiếu sắt. Một số trẻ lại có thói quen uống quá nhiều sữa tươi (trên 500-700ml/ngày), hàm lượng sắt trong sữa tươi rất thấp và canxi trong sữa còn có thể cản trở quá trình hấp thu sắt từ các thực phẩm khác.

Nguyên nhân thứ hai liên quan đến khả năng hấp thu sắt của cơ thể. Sắt từ thực phẩm có hai dạng chính: sắt heme (có trong thịt, cá, gia cầm) và sắt non-heme (có trong thực vật, trứng, sữa). Sắt heme được cơ thể hấp thu dễ dàng hơn nhiều so với sắt non-heme. Do đó, những trẻ có chế độ ăn chủ yếu là thực vật mà không được bổ sung đúng cách cũng có nguy cơ thiếu sắt cao hơn.

Thứ ba, nhu cầu sắt của trẻ tăng cao trong một số giai đoạn phát triển nhất định. Trẻ sinh non hoặc nhẹ cân thường có lượng sắt dự trữ ban đầu thấp hơn so với trẻ đủ tháng, trong khi tốc độ phát triển lại nhanh hơn, khiến nhu cầu sắt tăng vọt và dễ bị thiếu hụt nếu không được bổ sung kịp thời.

6 dấu hiệu trẻ thiếu sắt mẹ cần nhận biết sớm

Da xanh xao, môi nhợt nhạt

Sắt là thành phần chính tạo nên hemoglobin, chất làm cho máu có màu đỏ và vận chuyển oxy. Khi cơ thể thiếu sắt, lượng hemoglobin giảm sút, dẫn đến thiếu máu. Điều này làm cho làn da của trẻ trở nên xanh xao, nhợt nhạt hơn bình thường, mất đi vẻ hồng hào khỏe mạnh vốn có. Mẹ có thể quan sát rõ nhất ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, vành tai, niêm mạc mắt và đặc biệt là môi và nướu răng của bé, thường có màu nhợt nhạt, không tươi tắn.

Đôi khi, móng tay của trẻ cũng trở nên yếu, dễ gãy, hoặc có hình dạng bất thường như hình cái thìa (lõm ở giữa). Nếu mẹ nhận thấy sự thay đổi rõ rệt về màu da và niêm mạc của con so với trước đây, hãy nghĩ đến khả năng bé bị thiếu sắt.

Trẻ mệt mỏi, uể oải, thiếu năng lượng

Khi cơ thể không đủ hemoglobin để vận chuyển oxy đến các tế bào và cơ quan, đặc biệt là cơ bắp, trẻ sẽ cảm thấy mệt mỏi, yếu sức và thiếu năng lượng. Trẻ sẽ ít hoạt động hơn hẳn, không còn hứng thú chạy nhảy. Ngay cả những hoạt động thường ngày như ăn uống, tắm rửa cũng có thể khiến bé mệt mỏi, uể oải. .

Sự mệt mỏi này không chỉ là biểu hiện nhất thời sau một ngày hoạt động nhiều, mà nó kéo dài và ảnh hưởng đến sinh hoạt chung của trẻ.

Thường xuyên quấy khóc, cáu gắt vô cớ

Não bộ của trẻ cần oxy và năng lượng để hoạt động ổn định. Khi thiếu sắt, quá trình cung cấp này bị gián đoạn, có thể khiến trẻ trở nên khó chịu, dễ cáu kỉnh, hay quấy khóc mà không có lý do rõ ràng. Mẹ có thể thấy con trở nên nhạy cảm hơn với mọi thứ xung quanh, dễ bực bội vì những chuyện nhỏ nhặt. Nếu tình trạng này kéo dài, diễn ra thường xuyên và đi kèm với các dấu hiệu khác như mệt mỏi, xanh xao, mẹ nên cân nhắc đến khả năng thiếu sắt như một yếu tố góp phần.

Khả năng tập trung kém, chậm phát triển trí tuệ

Đây là một trong những hậu quả đáng lo ngại nhất của tình trạng thiếu sắt kéo dài Thiếu sắt có thể làm chậm quá trình myelin hóa các sợi thần kinh và ảnh hưởng đến việc sản xuất các chất dẫn truyền thần kinh, từ đó làm suy giảm các chức năng nhận thức. Trẻ sẽ gặp khó khăn trong việc tập trung vào một hoạt động nào đó. Đặc biệt, bé có vẻ lơ đãng, dễ bị phân tâm, khả năng ghi nhớ kém.

Trong học tập, trẻ có thể tiếp thu chậm hơn, gặp khó khăn với các kỹ năng mới. Về lâu dài, thiếu sắt nghiêm trọng trong giai đoạn phát triển não bộ có thể dẫn đến những ảnh hưởng không thể phục hồi hoàn toàn về chỉ số IQ và khả năng học tập sau này.

Biếng ăn, kén ăn, sụt cân

Thiếu sắt và biếng ăn thường tạo thành một vòng luẩn quẩn ở trẻ. Một mặt, biếng ăn, ăn không đủ chất là nguyên nhân gây thiếu sắt. Mặt khác, chính tình trạng thiếu sắt lại có thể làm giảm cảm giác thèm ăn của trẻ. Hậu quả tất yếu của việc ăn uống kém kéo dài là trẻ không nhận đủ năng lượng và dưỡng chất cần thiết, dẫn đến chậm tăng cân, thậm chí sụt cân.

Dễ bị ốm vặt, miễn dịch yếu

Khi thiếu sắt, khả năng sản xuất và hoạt động của các tế bào miễn dịch bị suy giảm, khiến “hàng rào” phòng thủ của cơ thể trở nên yếu ớt hơn. Trẻ thiếu sắt thường có sức đề kháng kém, dễ bị tấn công bởi vi khuẩn, virus và thường xuyên mắc các bệnh nhiễm trùng thông thường như cảm cúm, viêm họng, viêm phế quản, tiêu chảy…

Cách phòng ngừa tình trạng thiếu sắt ở trẻ

Đối với trẻ sơ sinh, sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất trong 6 tháng đầu đời. Sắt trong sữa mẹ có hoạt tính sinh học cao, dễ hấp thu. Do đó, tốt nhất nên cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời.

Khi bé bước vào giai đoạn ăn dặm, đây là thời điểm tốt nhất để giới thiệu các thực phẩm giàu sắt vào thực đơn hàng ngày của con. Nhu cầu sắt của bé lúc này cũng tăng lên đáng kể. Mẹ nên ưu tiên các nguồn từ động vật như thịt bò, thịt heo, thịt gia cầm, lòng đỏ trứng và các loại cá. Để tăng cường khả năng hấp thu sắt, mẹ nên kết hợp các thực phẩm giàu sắt với các thực phẩm giàu Vitamin C trong cùng một bữa ăn. Vitamin C có nhiều trong các loại trái cây tươi như cam, quýt, bưởi, và các loại rau củ như cà chua, ớt chuông, bông cải xanh.

Một lưu ý quan trọng khác là hạn chế cho trẻ uống quá nhiều sữa tươi. Uống nhiều hơn lượng này không chỉ làm giảm cảm giác thèm ăn các thực phẩm khác mà còn cản trở hấp thu sắt do hàm lượng canxi cao trong sữa.

Đối với những trẻ có nguy cơ cao bị thiếu sắt như trẻ sinh non, nhẹ cân, trẻ biếng ăn kéo dài, hoặc trẻ có chế độ ăn chay, mẹ nên tham khảo ý kiến chuyên gia về việc bổ sung sắt dự phòng bằng các sản phẩm bổ sung trực tiếp. Bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng cụ thể của bé và quyết định liều lượng, thời gian bổ sung phù hợp.

Bài viết trên đã giúp mẹ nhận biết những dấu hiệu trẻ thiếu sắt và các phương pháp dự phòng thiếu sắt cho trẻ. Nếu mẹ còn bất kỳ câu hỏi nào, hãy gọi ngay đến số hotline 1900989862 để được giải đáp nhanh nhất.