Trẻ thiếu sắt: Dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân và cách bổ sung đúng cho trẻ

Sắt là một vi chất đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ. Nếu thiếu sắt kéo dài có thể dẫn đến tình trạng da xanh xao, niêm mạc nhợt nhạt, thiếu máu do thiếu sắt. Nguyên nhân khiến trẻ thiếu sắt thường do chế độ dinh dưỡng không đảm bảo hoặc mắc các bệnh lý như giun, sán. Bài viết dưới đây sẽ giúp mẹ hiểu rõ tầm quan trọng của sắt đối với trẻ, dấu hiệu, nguyên nhân và cách khắc phục tình trạng thiếu sắt cho trẻ.

Tầm quan trọng của sắt với sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ

Sắt là một vi chất thiết yếu giúp sản xuất hemoglobin – thành phần chính của hồng cầu, có nhiệm vụ vận chuyển oxy đến các cơ quan trong cơ thể. Khi lượng sắt trong cơ thể không đủ, quá trình tạo hồng cầu bị ảnh hưởng, khiến trẻ mệt mỏi, da xanh xao và dễ mắc bệnh. Đặc biệt, sắt còn đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển não bộ, khả năng học hỏi, ghi nhớ và cảm xúc của trẻ. Trẻ thiếu sắt kéo dài có thể suy giảm khả năng nhận thức, kém tập trung, chậm phát triển ngôn ngữ, thậm chí ảnh hưởng đến chỉ số IQ sau này.

Vì vậy, mẹ cần đảm bảo bổ sung đủ sắt ngay từ giai đoạn đầu đời, giúp trẻ có nền tảng vững chắc cho sự phát triển thể chất và trí tuệ toàn diện sau này.

Những nguyên nhân thường gặp khiến trẻ thiếu sắt

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thiếu sắt ở trẻ em, dưới đây là những nguyên nhân thường gặp:

Chế độ ăn thiếu sắt

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến tình trạng trẻ thiếu sắt. Nhu cầu sắt của trẻ tăng cao từ tháng thứ 6 trở đi. Lúc này nguồn sắt dự trữ từ mẹ bắt đầu cạn kiệt và sữa mẹ không còn đáp ứng đủ nhu cầu sắt hàng ngày cho bé. Dó đó, nếu chế độ ăn dặm của trẻ không cung cấp đủ sắt, nguy cơ trẻ thiếu sắt là rất cao.

Đặc biệt, một số trẻ có thói quen ăn uống không cân bằng, chỉ thích một vài món ăn nhất định, khiến cơ thể không được hấp thu đủ chất dinh dưỡng. Bên cạnh đó, việc cho trẻ uống quá nhiều sữa tươi có thể cản trở hấp thu sắt, từ đó dẫn đến tình trạng thiếu sắt ở trẻ.

Trẻ sinh non, nhẹ cân, thiếu sắt từ trong thai kỳ

Những em bé sinh non (trước 37 tuần) hoặc nhẹ cân có nguy cơ cao bị trẻ thiếu sắt hơn so với trẻ sinh đủ tháng, đủ cân. Lý do là do phần lớn lượng sắt dự trữ của thai nhi được tích lũy trong ba tháng cuối của thai kỳ. Trẻ sinh non sẽ bỏ lỡ giai đoạn quan trọng này, dẫn đến lượng sắt dự trữ ban đầu thấp. Hơn nữa, trẻ sinh non đòi hỏi nhu cầu sắt cao hơn để đáp ứng sự phát triển của cơ thể.

Ngoài ra, nếu mẹ bị thiếu máu thiếu sắt trong thai kỳ thì lượng sắt truyền cho con qua nhau thai cũng sẽ bị hạn chế, khiến em bé sinh ra đã có nguy cơ thiếu sắt. Chính vì vậy, việc chăm sóc dinh dưỡng cho mẹ bầu và theo dõi sát sao sức khỏe của trẻ sinh non, nhẹ cân là vô cùng cần thiết.

Mất máu do giun sán hoặc bệnh lý

Nhiễm giun, đặc biệt là giun móc, là nguyên nhân thường gặp khiến trẻ bị thiếu máu thiếu sắt, đặc biệt là trẻ sống ở những vùng khí hậu nóng ẩm. Giun ký sinh trong ruột sẽ hút máu và làm mất sắt một cách âm thầm, lâu dài. Ngoài ra, những bệnh lý gây mất máu kéo dài hoặc rối loạn đông máu cũng góp phần làm cạn kiệt lượng sắt trong cơ thể trẻ.

Hấp thu kém do rối loạn tiêu hóa

Ngay cả khi chế độ ăn của trẻ có đủ sắt, cơ thể vẫn có thể không hấp thu đủ lượng sắt cần thiết nếu trẻ gặp các vấn đề về tiêu hóa. Các bệnh lý như Crohn, viêm ruột mãn tính, hoặc tình trạng tiêu chảy kéo dài có thể làm tổn thương niêm mạc ruột, làm giảm khả năng hấp thu sắt và các chất dinh dưỡng khác. Do đó, nếu trẻ thiếu sắt kèm theo các triệu chứng rối loạn tiêu hóa, việc điều trị bệnh lý nền là yếu tố then chốt để cải thiện tình trạng hấp thu sắt cho trẻ.

Dấu hiệu nhận biết khi trẻ thiếu sắt

Nhận biết sớm các dấu hiệu trẻ thiếu sắt là vô cùng quan trọng để có biện pháp can thiệp kịp thời, tránh những ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển của con. Các triệu chứng của trẻ thiếu sắt bao gồm:

• Da xanh xao, niêm mạc nhợt nhạt: Mẹ có thể kiểm tra màu sắc của lòng bàn tay, lòng bàn chân, vành tai, và đặc biệt là niêm mạc mí mắt dưới của trẻ. Nếu màu sắc nhợt nhạt hơn bình thường, đó có thể là dấu hiệu của thiếu máu do thiếu sắt.
• Mệt mỏi, uể oải, kém linh hoạt: Trẻ thiếu oxy đến các cơ bắp và cơ quan sẽ cảm thấy mệt mỏi, ít năng động, không thích chạy nhảy vui đùa như các bạn cùng trang lứa. Con cũng có thể ngủ nhiều hơn hoặc tỏ ra thờ ơ với các hoạt động xung quanh.
• Hay quấy khóc, cáu kỉnh, giảm tập trung: Sắt ảnh hưởng đến chức năng não bộ. Trẻ thiếu sắt có thể trở nên dễ cáu gắt, khó chịu, hay khóc vô cớ. Khả năng tập trung chú ý cũng giảm sút, ảnh hưởng đến việc học hỏi và tiếp thu kiến thức.
• Biếng ăn, chậm tăng cân: Thiếu sắt có thể gây biếng ăn, và biếng ăn lại làm tình trạng thiếu sắt thêm trầm trọng. Hậu quả là trẻ chậm tăng cân, thậm chí suy dinh dưỡng.
• Tóc khô, dễ gãy rụng, móng tay giòn, có thể có khía hoặc lõm hình thìa
• Dễ mắc bệnh nhiễm khuẩn, đặc biệt là nhiễm khuẩn đường hô hấp và tiêu hóa

Nếu ba mẹ nhận thấy con có một hoặc nhiều dấu hiệu trên, đặc biệt nếu trẻ thuộc nhóm nguy cơ cao, hãy đưa con đi khám bác sĩ để được xét nghiệm máu kiểm tra nồng độ sắt và hemoglobin. Việc chẩn đoán chính xác sẽ giúp đưa ra hướng điều trị phù hợp, tránh ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ.

Cách bổ sung sắt hiệu quả cho trẻ

Khi đã xác định trẻ bị thiếu sắt, việc bổ sung đúng cách sẽ giúp cải thiện tình trạng này hiệu quả và hạn chế các tác dụng không mong muốn. Có 2 hướng chính trong bổ sung sắt cho bé, bao gồm điều chỉnh chế độ dinh dưỡng và sử dụng các sản phẩm sắt chuyên biệt.

Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng

Dinh dưỡng là nền tảng quan trọng nhất trong việc phòng ngừa và cải thiện tình trạng trẻ thiếu sắt. Mẹ cần xây dựng cho con một chế độ ăn đa dạng, cân đối và giàu sắt. Mẹ có thể bổ sung các thực phẩm giàu sắt vào chế độ ăn hàng ngày của trẻ, bao gồm thịt bò, thịt lợn nạc, gan động vật, hải sản (cá, tôm, sò huyết), các loại đậu (đậu lăng, đậu gà, đậu đen), rau lá xanh đậm, các loại hạt và ngũ cốc nguyên cám,…

Để tăng cường hấp thu sắt, mẹ nên cho trẻ ăn kèm các thực phẩm giàu vitamin C trong cùng bữa ăn. Vitamin C giúp chuyển hóa sắt thành dạng dễ hấp thu hơn. Các loại trái cây như cam, quýt, bưởi, dâu tây, kiwi, ổi, hoặc rau củ như ớt chuông, cà chua là nguồn vitamin C tuyệt vời.

Bổ sung sắt từ sản phẩm chuyên biệt

Trong nhiều trường hợp, đặc biệt khi trẻ thiếu sắt ở mức độ trung bình đến nặng, có biểu hiện thiếu máu rõ rệt, hoặc khi chế độ ăn không thể đáp ứng đủ nhu cầu, việc bổ sung sắt từ các sản phẩm chuyên biệt là cần thiết. Các sản phẩm này thường được bào chế dưới dạng nhỏ giọt với hương vị thơm ngon, dễ uống, phù hợp với từng độ tuổi của trẻ.

Hiện nay, trên thị trường có nhiều loại sắt khác nhau như sắt vô cơ, hữu cơ, sinh học. Tuy nhiên, các sản phẩm sắt sinh học thường được ưu tiên lựa chọn cho trẻ nhỏ vì khả năng hấp thu tốt hơn, ít gây tác dụng phụ trên đường tiêu hóa như táo bón, buồn nôn, hay vị tanh khó chịu.

Điều quan trọng nhất khi bổ sung sắt cho trẻ là phải tuân theo chỉ định của chuyên gia y tế về liều lượng và thời gian sử dụng. Mẹ tuyệt đối không tự ý mua sắt cho con uống hoặc tăng liều khi chưa có chỉ định, vì thừa sắt cũng có thể gây hại cho sức khỏe của trẻ.

Lưu ý thời điểm uống sắt

Thời điểm uống sắt cũng ảnh hưởng không nhỏ đến khả năng hấp thu của cơ thể. Thông thường, sắt được hấp thu tốt nhất khi bụng đói, tức là nên cho trẻ uống sắt trước bữa ăn 1 giờ hoặc sau bữa ăn 2 giờ. Tuy nhiên, một số trẻ có thể cảm thấy khó chịu ở dạ dày, buồn nôn khi uống sắt lúc đói. Trong trường hợp này, ba mẹ có thể cho con uống sắt trong hoặc ngay sau bữa ăn nhẹ, nhưng cần tránh các thực phẩm giàu canxi như sữa, phô mai.

Việc bổ sung sắt thường kéo dài trong vài tháng, ngay cả khi các triệu chứng đã cải thiện, để đảm bảo phục hồi lượng sắt dự trữ trong cơ thể. Mẹ cần kiên nhẫn và tuân thủ đúng liệu trình điều trị của bác sĩ, đồng thời tái khám định kỳ để theo dõi hiệu quả và điều chỉnh liều lượng nếu cần.

Tình trạng trẻ thiếu sắt có thể ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ. Bằng việc nhận biết sớm các dấu hiệu thiếu sắt, hiểu rõ nguyên nhân và áp dụng các biện pháp bổ sung đúng cách, mẹ hoàn toàn có thể bảo vệ trẻ khỏi những nguy cơ thiếu sắt.

Nếu mẹ còn bất kỳ thắc mắc nào về việc bổ sung sắt cho trẻ, hãy gọi ngay đến số hotline 1900989862 để được giải đáp nhanh nhất nhé!